W dniach od 13 do 14 kwietnia Ziomkostwo Prus Wschodnich (Landsmannschaft Ostpreußen) zaprosiło przewodniczących i delegatów stowarzyszeń mniejszości niemieckiej z terenu południowych Prus Wschodnich na coroczną konferencję roboczą do Hotelu Anek w Mrągowie. Tegorocznym tematem były zmiany w dzisiejszym województwie warmińsko-mazurskim po II wojnie światowej.
Stało się już tradycją, że doroczne spotkanie delegatów Związku Stowarzyszeń Niemieckich Warmii i Mazur (ZSNWiM) w siedzibie Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej „Niedźwiedzia Łapa” w Mrągowie przechodzi w Konferencję Roboczą dla Przewodniczących i Delegatów wszystkich stowarzyszeń mniejszości niemieckiej na terenie południowych Prus Wschodnich. Jako referentów do tematu „Nowi sąsiedzi – Niemcy i Polacy na Warmii i Maurach po 1945” udało się organizatorce Edycie Gładkowskiej pozyskać autorów broszury o tym samym tytule, wydanej przez Centrum Kultury Prus Wschodnich w Ellingen, Gabrielę Czarkowską-Kusajdę i dyrektora centrum Wolfganga Freyberga. Referenci zaprezentowali dwujęzyczną publikację po niemiecku i po polsku oraz szczegółowo omówili jej zawartość. Prowadzili rozmowy z 15 osobami dotyczące różnej tematyki, a ponad to, przeprowadzili kwerendę w Polskim Archiwum Państwowym i w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
Na dwóch dołączonych do publikacji płytach CD są zapisane rozmowy ze świadkami historii. „Istotnym było, aby te osoby władały płynnie obydwoma językami”, wyjaśnia Gabriela Czarkowska-Kusajda, która z nimi rozmawiała, „ponieważ wywiady były przeprowadzane po niemiecku i po polsku”. Poszukiwanie dokumentów, które częściowo znajdowały się w teczkach oznaczonych jako tajne oraz zdjęć w zdygitalizowanych obszernych zasobach muzeum także należało do jej zadań. Dla Wolfganga Freyberga szczególnie ważny był fakt, iż: „Dokumenty, które opublikowaliśmy jako uzupełnienie do wypowiedzi, to o oryginalne polskie dokumenty. Opisują one na przykład ówczesne polecenia oraz pisemne donosy obywateli”.
Jako impuls do pracy w grupach referenci zaprezentowali nagrania głosowe, między innymi pana Bruno Mischke z Dajtek i pana Herberta Monkowskiego z Olsztyna. Jeden ze świadków historii pan Otto Tuschinski z Olsztyńskiego Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej brał osobiście udział w konferencji roboczej. Zadaniem grup było zebranie własnych doświadczeń, a w przypadku młodszego pokolenia omówienie wspomnień rodziców lub dziadków o stosunkach pomiędzy Niemcami i Polakami po 1945 roku.
Po pracy przyszedł czas na odpoczynek, w trakcie którego organizatorzy zaoferowali pokaz filmu z serii „Ostpreußen – Panorama einer Provinz“ („Prusy Wschodnie – Panorama prowincji”) Hermanna Pölkinga. Film obejmował czasy pasujące do tematu spotkania czyli II wojnę światową oraz upadek Prus Wschodnich. Ze względu na chorobę pana Dietera Chilli funkcję gospodarza konferencji przejął przewodniczący Landsmannschaft Ostpreußen (LO), Stephan Grigat. W niedzielę rano przed prezentacją wyników pracy w grupach miał przyjemność odznaczyć wieloletnią przewodniczącą Bartoszyckiego Stowarzyszenia Mniejszości Niemieckiej panią Ewę Pyszniak Srebrną Odznaką Honorową Landsmannschaft Ostpreußen za jej zaangażowanie i pracę na rzecz mniejszości niemieckiej i ojczyzny. Poza tym omówił proces pomocy socjalnej „Bruderhilfe” oraz zaprosił na Kongres Polityki Komunalnej organizowany przez LO w dniach 19 i 20 października w Olsztynie.
Wzruszająco i wesoło, smutno i radośnie przebiegła prezentacja wyników pracy w grupach. W jednej z grup było sześciu uczestników w przedziale wiekowym od 19 do 76 lat i którzy w związku z tym opisali różne doświadczenia. Powracającym tematem wśród najstarszych uczestników była zmiana imion przez polskie urzędy. Wspominano także o brutalniejszych wydarzeniach ale i o dobrych przeżyciach. Średnia generacja mówiła o wieloletnim dokuczaniu w szkole. Zaniepokojeni zauważyli, że ten sposób traktowania mniejszości w Polsce znowu nabiera na sile. Dało się zauważyć, że uczestnicy mogli by jeszcze długo opowiadać, lecz nie pozwalały na to ramy czasowe konferencji. Przyjemna atmosfera spotkania oraz słoneczna choć zimna aura pogodowa zmotywowała przedstawicieli stowarzyszeń mniejszości niemieckiej do współpracy. Spotkanie pozostawiło dobre wrażenie wśród uczestników i nadzieję na równie dobrą konferencję roboczą w przyszłym roku.
Tekst: Uwe Hahnkamp
Tłumaczenie: Edyta Gładkowska